CẢNH NGÀY XUÂN

Cảnh ngày xuân
I. Kiến thức trọng tâm
1.Vị trí đoạn trích: Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” nằm ở phần đầu “Truyện Kiều”. Sau khi giới thiệu gia cảnh và tài sắc chị em Thúy Kiều, Nguyễn Du đã tái hiện cảnh ngày xuân trong tiết Thanh minh, chị em K iều đi chơi xuân. Cảnh ngày xuân cứ hiện dần ra theo trình tự cuộc “bộ hành chơi xuân” của chị em Thúy Kiều.
2. Bố cục đoạn trích:
- Bốn câu đầu: Khung cảnh mùa xuân
- Tám câu tiếp: Khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh
- Sáu câu cuối: Cảnh chị em Kiều du xuân trở về.
3. Nội dung và nghệ thuật
1.Nội dung:
+ §o¹n th¬ khắc họa bøc tranh thiªn nhiªn, lÔ héi mïa xu©n t¬ư¬i ®Ñp, trong s¸ng
+ qua đó ta cảm nhận được Tình yªu thiªn nhiªn, yªu CS tha thiÕt, sự am hiÓu t©m lÝ vµ tấm lòng tr©n träng con ngưêi của nhà thơ.
=> C¶m høng nh©n v¨n s©u s¾c cña t¸c giả
2.Nghệ thuật:
+ Tõ ng÷ tinh tÕ, chọn läc, h×nh ¶nh gîi t¶, gîi c¶m
+ Bút pháp chấm phá
+ Ngòi bút miªu t¶ giµu chÊt t¹o h×nh
ĐỀ LUYỆN TẬP
Cảm nhận của em về đoạn trích Cảnh ngày xuân
I.MB:
Thiên nhiên là nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca từ xưa đến nay. Các thi sĩ đến với thiên nhiên để hòa mình vào đất trời cây cỏ, gửi gắm tâm tư vào mỗi bức tranh ấy. Trong TK của ND thiên nhiên có một vị trí đặc biệt, như Hoài Thanh đã nhận xét:Có thể nói thiên nhiên trong TK cũng là một nhân vật- một nhân vật thường kín đáo lặng lẽ nhưng không mấy khi không xuất hiện và luôn thấm đượm tình người. Đoạn trích Cảnh ngày xuân là một trong những đoạn thơ miêu tả thiên nhiên tiêu biêu nhất trong TK.
II.Thân bài:
1. Khái quát về tác giả tác phẩm:
-Tác giả ND
-Vị trí đoạn trích
2. Phân tích CM
a.VÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn ngµy xu©n
Hai c©u th¬ ®Çu ®• giíi thiÖu khái quát vÒ mét ngµy xu©n t­¬I ®Ñp:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
- Chỉ bằng vài nét chấm phá, câu thơ mở đầu vừa miêu tả không gian vừa gợi về thời gian. Không gian mùa xuân được gợi lên bởi hình ảnh những cánh én dập dìu chao liệng như thoi đưa trên bầu trời. Đây chính là loài chim quen thuộc của mùa xuân. Hình ảnh “con én đưa thoi” gợi lên trước mắt người đọc về một không gian bao la, khoáng đạt, rộn ràng sắc xuân.
- Cả đất trời được nhuộm bởi ánh“thiều quang”- ánh sáng tươi đẹp ấy mang lại cho mùa xuân một sức sống căng tràn. Kh«ng gian đang ngËp trµn ¸nh s¸ng t­¬i ®Ñp Êm nång, ¸nh sáng mïa xu©n mang s¾c th¸i riªng, kh«ng nãng bøc nh­ mïa hÌ, còng kh«ng dÞu buån nh­ mïa thu, mµ t¹o c¶m gi¸c t­¬i vui, trÎ trung, Êm ¸p cña nh÷ng ngµy ®Çu n¨m. ¸nh s¸ng “thiều quang” không chỉ gợi lên cái màu hồng của nắng xuân, cái ấm áp của khí xuân mà còn gợi lên cái mênh mông bao la của đất trời mùa xuân.
- Cánh én đưa thoi còn diễn tả bước đi thấm thoắt của thời gian. Mùa xuân tươi đẹp trôi nhanh như cánh én vụt bay. Và quả thực, những ngày xuân trong sáng, đẹp đẽ ấy đã qua sáu mươi ngày, và giờ đã là tháng Ba. Mïa xu©n t­¬i ®Ñp nh­ng qu¸ ng¾n ngñi khiÕn lßng ng­êi kh«ng khái xao xuyÕn b©ng khu©ng. C©u th¬ không chỉ t¸i hiÖn khung c¶nh mïa xu©n t­¬i ®Ñp, mà còn biÓu hiÖn niÒm tiÕc nuèi tr­íc b­íc ®i ©m thÇm mµ nhanh chãng cña thêi gian…
* Hai câu thơ sau mới thật là bức họa tuyệt mĩ:
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Ngòi bút miêu tả giàu chất tạo hình của Nguyễn Du khiến ta không phân biệt được đâu là thơ, đâu là họa nữa. Ph«ng nÒn cña bøc tranh xu©n lµ th¶m cá xanh non tr¶i ra mªnh mang ®Õn tËn ch©n trêi. Cá non lµ cỏ tươi mới xanh non vµ bõng bõng søc sèng, khi giã xu©n nhÑ nhµng thæi, n¾ng xu©n Êm ¸p, m­a xu©n lÊt phÊt r¬i th× c©y cá cùa m×nh thøc dËy ®©m chåi nÈy léc. Mïa xu©n ®• kho¸c cho ®Êt trêi mét tÊm ¸o míi . C¶nh vËt mïa xu©n thËt míi mÎ, tinh kh«i vµ c¨ng trµn søc sèng…
- Tõ tËn ®­îc sö dông thËt tinh tÕ, màu xanh của cỏ hòa cùng với sắc xanh của trời gợi mở kh«ng gian bao la, kho¸ng ®¹t vµ vÎ ®Ñp trong trÎo cu¶ mïa xu©n.( Nhµ th¬ Hµn M¹c Tö còng tõng viÕt:
Sãng cá xanh t­oi gîn tíi trêi
Bao c« th«n n÷ h¸t trªn ®åi
- Điểm xuyết trên nền xanh bất tận ấy là sắc trắng của hoa lê nở lác đác khoe sắc, khoe hương. Thật là một sự hài hòa tuyệt diệu về màu sắc. Tuy chỉ là một vài chấm nhỏ trên bức tranh nhưng lại là điểm nhấn tỏa sáng và làm nổi bật bức tranh mùa xuân- một vẻ đẹp trong sáng và thanh khiết đến vô cùng. Bút pháp chấm phá và nét vẽ tài hoa của nghệ sĩ thiên tài đã tạo ra một bức tranh mùa xuân tuyệt mĩ.
-Lấy cảm hứng từ hai câu thơ cổ Trung Quốc: “Phương thảo liên thiên bích – Lê chi sổ điểm hoa”, ND đã viết nên một câu thơ tuyệt bút. Ở đây có sự kế thừa và sáng tạo độc đáo của người nghệ sĩ . Câu thơ của TQ thiên về mùi vị(phương thảo….hương thơm của cỏ , màu xanh của trời) đã được N D viết thành cỏ non xanh, thiên về màu sắc và sức sống tươi non.
- Đặc biệt, Nguyễn Du chỉ thêm một chữ “trắng” cho cành lê mà bức tranh mùa xuân đã khác. Từ trắng được đảo lên trước thành “trắng điểm” đã tạo nên điểm nhấn cho bức tranh, tô đậm sắc trắng của hoa lê nổi bật trên nền xanh non của cỏ. Chỉ với một từ điểm thôi đã khiến cho sự vật vốn vô tri trở nên sống động, có hồn như có bàn tay của người họa sĩ – tạo hóa điểm tô cho cảnh xuân thêm tươi, thêm đẹp. Không gian như khoáng đạt,trong trẻo và nhẹ nhàng hơn, cảnh đẹp mà có hồn, chứ không tĩnh tại. Ta nh­ c¶m nhËn ®­îc sù lay ®éng cña l¸ cµnh, cña sự sèng ®ang trµn trÒ m•nh liÖt.Thiên nhiên mùa xuân muôn đời vẫn tươi đẹp nhưng dưới ngòi bút tài hoa của người nghệ sĩ thiên tài nó vẫn lấp lánh một vẻ đẹp riêng làm say đắm lòng người. Quả đúng là: Trái đất không chỉ tạo lập một lần mà mỗi lần người nghệ sĩ thiên tài xuất hiện thì lại một lần thế giới được tạo lập.
- Chỉ với hai câu thơ, bằng một vài nét chấm phá, mà thi nhân đã phác họa nên một bức tranh thiên nhiên tươi sáng, diễm lệ và hấp dẫn lòng người. Phải là người có tâm hồn tinh tế nhạy cảm , tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống tha thiết , thi nhân mới có thể viết được những câu thơ nhẹ nhàng mà biểu cảm tuyệt vời đến thế. Dường như Nguyễn Du đã thay mặt tạo hóa dùng ngòi bút để chấm phá bức tranh nghệ thuật cho riêng mình.
2. Khung c¶nh lÔ héi
Trong tiết Thanh minh đầy chất thơ ấy xuất hiện khung cảnh lễ hội tưng bừng rộn rã:
Thanh minh …………..nh­ nªm
- §o¹n th¬ t¸i hiÖn mét khung c¶nh lÔ héi quen thuéc cña lµng quª. Trong tiÕt thanh minh diÔn ra 2 lÔ héi liªn tiÕp: t¶o mé vµ ®¹p thanh.LÔ t¶o mé là ng­êi ng­êi ®i viÕng thăm và söa sang phần mộ của người thân, tổ tiên , tìm về những bóng hình trong quá khứ theo truyền thống uống nước nhớ nguồn. §ã cßn lµ héi ®¹p thanh- nghÜa lµ trë vÒ miÒn quª, më c¨ng lång ngùc hÝt thë kh«ng khÝ trong lµnh, b­íc ch©n trÇn dÉm lªn cá ­ít c¶m nhËn ®­îc tÊt c¶ c¸i trong trÎo cña thiªn nhiªn ë chèn lµng quª th«n d••. Lễ hội này cũng là nơi các chàng trai, cô gái gặp gỡ, làm quen và rất có thể dẫn đến những sợi tơ hồng kết duyên mai sau.
- Lễ và hội trong tiết thanh minh là 2 sinh hoạt văn hóa khác biệt, nhưng trong thơ ND lại có sự giao hòa độc đáo. Điệp từ “là” nói lên sự nối tiếp liên tục của không khí tươi vui, nhộn nhịp, rộn ràng trong ngày lễ hội.
- Khung cảnh lễ hội được gợi lên qua hàng loạt những từ ghép, từ láy giàu sắc thái biểu cảm; các danh từ: “yến anh”, “chị em”, tài tử“giai nhân” , các động từ sắm sửa”, “dập dìu”, các tính từ gần xa, nô nức . Tất cả làm nổi bật không khí lễ hội đông vui, rộn ràng, náo nức; t©m tr¹ng v« cïng vui t­¬i, h¸o høc cña con người. Niềm vui lễ hội đang bao trùm cả nhân gian...
- Cách nói ẩn dụ: yến anh gợi tả từng đoàn người n« nøc du xu©n nh­ chim yÕn, chim oanh rÝu rÝt. Trong lÔ héi mïa xu©n, nhén nhÞp nhÊt lµ nh÷ng nam thanh n÷ tó, nh÷ng tµi tö giai nh©n vai s¸nh vai, ch©n nèi ch©n cïng nhÞp b­íc. Họ chÝnh lµ linh hån, lµ vÎ ®Ñp cña cña ngµy héi mïa xu©n. C©u th¬ ChÞ em s¾m söa…. xu©n cßn gióp ta c¶m nhËn ®­îc nh÷ng tr«ng mong, chê ®îi cña chÞ em KiÒu.
-CÆp tiÓu ®èi: ngùa xe/ nh­ nªm ®• kh¾c ho¹ râ nÐt th¸i ®é h¨m hë, say mª cña tuæi trÎ. Hä ®Õn víi lÔ héi b»ng c¶ niÒm yªu ®êi, vui sèng cña tuæi thanh xu©n. Trong ®¸m tµi tö giai nh©n ®ã cã chÞ em KiÒu. Cã lÏ NguyÔn Du ®• miªu t¶ c¶nh lÔ héi b»ng ®«i m¾t vµ t©m tr¹ng cña hai c« g¸i ®Õn tuæi cËp kª tr­íc c¸nh cöa cuéc ®êi réng më... V× thÕ bao h¸o høc, bao tr«ng ®îi trµn ngËp t©m hån.
*Và tất nhiên, tả lễ hội trong tiết Thanh minh thì không thể thiếu một phong tục rất quen thuộc :
Ngổn ngang gò đống kéo lên
Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay
Phong tục cổ truyền đã có từ nghìn xưa được Nguyễn Du đưa vào câu thơ thật sinh động. “Ngổn ngang gò đống” không chỉ gợi tả cảnh những ngôi mộ mà còn muốn nói đến những đống tro tàn vương vãi khắp nơi trên mặt đất. Đi tảo mộ, không thể không rắc thoi vàng vó, đốt tiền vàng mã, để tưởng nhớ những người đã khuất. Trong cảnh tượng khói bay trầm mặc ấy như đang ẩn chứa những lời thì thầm vọng về từ quá khứ, từ ông bà tổ tiên. Sự cách trở âm dương tưởng chừng như bị xóa nhòa, quá khứ được kéo gần hơn tới hiện tại trong không gian thiêng liêng đầy thành kính ấy.
-. ChØ b»ng vµi nÐt vÏ ph¸c th¶o ND ®• lµm sèng l¹i c¶ nh÷ng nÐt ®Ñp v¨n ho¸ ngµn ®êi cña ng­êi ph­¬ng ®«ng nãi chung vµ d©n téc VN nãi riªng. Đằng sau câu chữ ta cảm nhận được tình cảm yêu quý, trân trọng của thi nhân với các vẻ đẹp và giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
3. C¶nh chÞ em KiÒu du xu©n trë vÒ:
- Cuộc vui rồi cũng đến hồi kết thúc. Sau những giây phút sôi nổi, chị em Thúy Kiều ra về khi trời đã xế chiều và hội đã tan:
"Tà tà bóng ngả về tây,
…………………
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang" ...
- Cảnh chiều xuân vẫn rất đẹp nhưng thoáng buồn. Cảnh vẫn mang cái thanh, cái dịu của mùa xuân: nắng nhạt,khe nước nhỏ, một nhịp cầu nhỏ bắc ngang. Mọi chuyển động đều nhẹ nhàng: mặt trời từ từ ngả bóng về tây, bước chân người thơ thẩn, dòng nước uốn quanh. Tuy nhiên, không khí nhộn nhịp , rộn ràng của lễ hội không còn nữa, tất cả đang nhạt dần, lặng dần.
- Tác giả sử dụng hàng loạt từ láy không chỉ biểu đạt sắc thái cảnh vật mà còn bộc lộ tâm trạng con người. Th¬ thÈn là bước chân dùng dằng, lưu luyến chất chứa nỗi niềm nuối tiếc bâng khuâng của lòng người khi ngày vui chóng qua! Tõ l¸y nao nao lµ s¾c mµu c¶nh vËt, cũng lµ t©m tr¹ng gi¨ng m¾c xao xuyến cña KiÒu hay lµ cảm giác bồn chồn, bất an, những linh c¶m m¬ hå vÒ mét ®iÒu g× ®ã kh«ng mÊy tèt lµnh s¾p x¶y ra. Cử chỉ “dan tay” của người thiếu nữ như để chia sẻ một nỗi buồn khó diễn tả thành lời. Nỗi niềm xao xuyến bâng khuâng đó hé mở tâm hồn nhạy cảm sâu lắng của người thiếu nữ đang độ tuổi trăng tròn, khung cảnh thiên nhiên vì thế đã nhuốm màu tâm trạng con người’
- Nguyễn Du đã từng viết: "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?". Vì vậy, khi vào lễ hội, người vui thì cảnh sắc rộn ràng tươi mới. Lúc lễ hội tan rồi, người về sao tránh khỏi sự xao xuyến, cảnh sắc sao tránh khỏi màu ảm đạm! Dường như có một nỗi niềm man mác, bâng khuâng thấm sâu, lan tỏa trong tâm hồn vốn đa tình, đa cảm như Thúy Kiều. Như ta đã biết, ngay sau buổi Thanh minh, Thúy Kiều gặp Đạm Tiên và Kim Trọng. Vì thế, cảnh vật trong hoàng hôn này cũng là một dự báo, một linh cảm cho đoạn trường mà đời kiều sắp phải bước qua. Tả cảnh, tả tình như thế thật khéo, cách chuyển ý cũng thật tinh tế, tự nhiên.
3. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t :
-Qua đoạn trích một lần nữa khẳng định tài năng nghệ thuật và việc sử dụng ngôn ngữ bậc thầy của Nguyễn Du.
-Bằng từ ngữ chọn lọc tinh tế, hình ảnh gợi tả, gợi cảm, bút pháp chấm phá, ngòi bút miêu tả giàu chất tạo hình, …đoạn thơ “Cảnh ngày xuân” đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên, lễ hội mùa xuân tươi đẹp, trong sáng.
- -- LÊp l¸nh sau líp vá ng«n tõ lµ nhÞp ®Ëp cña mét tr¸i tim chan chøa yªu th­¬ng cña ND. §ã lµ con ng­êi cã t©m hån yªu thiªn nhiªn, yªu CS tha thiÕt vµ ®Æc biÖt lµ «ng rÊt am hiÓu t©m lÝ vµ tr©n träng con ng­êi. §ã lµ c¶m høng nh©n v¨n s©u s¾c cña thi nh©n
III. Kết bài
"Cảnh ngày xuân" là một trong những đoạn thơ tả cảnh hay nhất trong "Truyện Kiều" của Nguyễn Du. Đọc đoạn trích, người đọc không chỉ trầm trồ về bức tranh thiên nhiên trong sáng vô ngần mà còn cảm nhận được vẻ đẹp trong một lễ hội truyền thống đầy ý nghĩa của cha ông: tiết Thanh minh. Và qua đây, Nguyễn Du cũng thể hiện nét tài hoa trong việc dựng lên một bức tranh tả cảnh ngụ tình tinh tế,... Với những điều đó, "Cảnh ngày xuân" sẽ luôn sống lại trong lòng người yêu thơ vào mỗi dịp đầu năm khi chúa xuân về với đất trời.